Turystyka społeczna i zrównoważona to dziś nie tylko modne hasła, lecz konieczność wynikająca ze zmian demograficznych, społecznych i środowiskowych. Dolny Śląsk, z jego bogactwem przyrody i kultury, ma szczególną szansę, by stać się liderem w obszarze turystyki dostępnej i włączającej.
Dlatego 16 grudnia 2024 r. w Świdnicy odbyło się I Dolnośląskie Forum Turystyki Społecznej i Zrównoważonej. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli samorządów, NGO, branży turystycznej, ekspertów dostępności i lokalnych społeczności. Uczestnicy mieli okazję wysłuchać inspirujących wystąpień, wziąć udział w panelach dyskusyjnych i nawiązać nowe partnerstwa.
Forum było przestrzenią nie tylko wymiany wiedzy, ale także spotkania doświadczeń – naukowych, praktycznych i osobistych. W tym tkwiła jego największa siła: obok akademików występowali przedsiębiorcy, obok ekspertów – osoby z niepełnosprawnościami, obok liderów instytucji – przedstawiciele oddolnych inicjatyw lokalnych.
Blok 1: Wyzwania i szanse (10:00–12:00)
„Zrównoważony rozwój w turystyce – wyzwania i szanse” – Anna Dorawska
Anna Dorawska, przewodniczka, ekolożka i doradczyni w zakresie rozwoju turystyki, nakreśliła szeroki obraz zmian w światowej i europejskiej turystyce. Podkreśliła, że zrównoważony rozwój to równowaga – między gospodarką, środowiskiem i społeczeństwem. Wskazała przykłady regionów, które dzięki ochronie dziedzictwa naturalnego i kulturowego przyciągają świadomych turystów. Jej wystąpienie było wezwaniem, by Dolny Śląsk świadomie rozwijał się w duchu autentyczności i odpowiedzialności.
„Turystyka dostępna – czy to się opłaca?” – Adam Karpiński
Ekspert turystyczny i wykładowca akademicki skupił się na ekonomicznym wymiarze dostępności. Przedstawił dane dotyczące rosnącej grupy seniorów i osób z niepełnosprawnościami jako aktywnych klientów rynku turystycznego. Pokazał, że inwestycje w dostępność zwracają się – nie tylko finansowo, lecz także poprzez budowanie reputacji miejsc przyjaznych wszystkim. Jego przesłanie było jasne: dostępność nie jest kosztem, lecz inwestycją.
„Droga ku dostępności – jak planować turystykę włączającą?” – Magdalena Orłoś
Magdalena Orłoś – doradczyni ds. turystyki OzN, pedagożka i podróżniczka, która w wyniku powikłań po białaczce straciła wzrok – wniosła do Forum perspektywę osobistą i ekspercką. Jej wystąpienie podważało stereotypy: społeczeństwo często utożsamia niepełnosprawność wyłącznie z wózkiem, tymczasem osoby głuche, niewidome, z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami poznawczymi mają zupełnie inne potrzeby. Orłoś podkreśliła, że prawdziwie włączająca turystyka wymaga słuchania tych głosów i tworzenia oferty we współpracy z różnymi grupami. Jak zaznaczyła: „Dostępność to nie rampa – to sposób myślenia o drugim człowieku”.
Panel dyskusyjny: „Jak kreować turystykę społeczną i zrównoważoną?”
Moderator: Sylwia Osojca-Kozłowska
Uczestnicy: Beata Klita (IT Ząbkowice, właścicielka firmy turystycznej), Adam Karpiński (ekspert turystyczny), Magdalena Orłoś (przedstawicielka środowisk OzN), Viola Samborska (ekspertka turystyki zrównoważonej), Katarzyna Chudzińska (Farma Pod Wulkanem), Wiesław Łabędzki (prezes UTW), Małgorzata Hercuń (Kraszowicka Zagroda).
Panel był dynamiczną debatą o tym, jak pogodzić interesy biznesu, społeczności i turystów. Wskazano m.in. na:
-
potrzebę sieciowania lokalnych inicjatyw,
-
rolę edukacji branży w obszarze dostępności,
-
konieczność większej promocji Dolnego Śląska jako regionu „dla wszystkich”.
Blok 2: Praktyka i inspiracje (12:15–14:00)
„Tworzenie inkluzywnych produktów i usług turystycznych” – Sylwia Osojca-Kozłowska
Ekspertka turystyki i wykładowczyni akademicka przedstawiła model tworzenia oferty turystycznej opartej na zasadzie design for all – projektowania dla wszystkich. Pokazała praktyczne przykłady działań z zastoswania projektowania uniwersalnego, które nie wymagają ogromnych inwestycji, a znacząco zwiększają dostępność: od prostego języka w opisach atrakcji po szkolenie personelu w empatycznej komunikacji.
„Senior Turysta – praktyczny warsztat obsługi” – Wiesław Łabędzki
Prezes Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Świdnicy, były żołnierz zawodowy, mówił o turystyce z perspektywy seniorów. Jego wystąpienie łączyło doświadczenie organizatora i uczestnika turystyki. Pokazał, że seniorzy oczekują nie specjalnego traktowania, lecz normalności w dostosowanej formie: wolniejszego tempa, miejsc odpoczynku, prostego przekazu. Przypomniał też, że turystyka to dla osób starszych ważny element integracji i zdrowego stylu życia.
Rozstrzygnięcie konkursu „Bez Barier Dolny Śląsk” – Fundacja Symbioza
Uroczyste ogłoszenie laureatów konkursu wyróżniającego miejsca najbardziej przyjazne osobom z niepełnosprawnościami. Nagrodzone obiekty i inicjatywy pokazały, że dostępność może iść w parze z atrakcyjnością turystyczną, a wyróżnienia stały się inspiracją dla kolejnych działań w regionie.
Blok 3: Lokalne społeczności w działaniu (15:30–16:30)
Panel dyskusyjny: „Rola lokalnych społeczności w turystyce społecznej i zrównoważonej”
Moderator: Justyna Sara-Hrynczyszyn, doradczyni rozwoju turystyki na obszarach wiejskich
Uczestnicy: Malwina Pasternak (Sery Lutomirskie), Rafał Zajdowicz (oo. Palotyn, prowadzący obiekt noclegowy), Joanna Burdajewicz (Stowarzyszenie Wolibórz), Agnieszka Sączawa-Kwiatkowska (Stary Młyn), Tomasz Kołakowski (członek zarządu LOT KSJ), Joanna Maślukiewicz (właścicielka gospodarstwa ekologicznego).
Dyskusja skupiła się na inicjatywach oddolnych i ich wpływie na rozwój turystyki. Przedsiębiorcy i liderzy społeczni pokazali, że turystyka społeczna to nie teoria, lecz praktyka codzienności – w gospodarstwach ekologicznych, serowarniach, obiektach noclegowych i stowarzyszeniach. Podkreślono, że mieszkańcy są najlepszymi ambasadorami regionu, a ich zaangażowanie jest kluczowe dla autentyczności oferty.
Podsumowanie i rekomendacje
Forum zakończyło się wspólnym wypracowaniem najważniejszych wniosków i rekomendacji:
Wyzwania:
-
brak spójnej strategii turystyki społecznej na Dolnym Śląsku,
-
niewystarczająca promocja dobrych praktyk,
-
ograniczona świadomość różnorodnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami,
-
konieczność wzmocnienia roli społeczności lokalnych w procesie decyzyjnym.
Rekomendacje:
-
Powołanie regionalnej platformy współpracy w ramach Dolnośląskiej Sieci Turystyki Społecznej i Zrównoważonej.
-
Rozwój programów edukacyjnych i szkoleń dla branży turystycznej w zakresie dostępności i obsługi różnych grup turystów.
-
Kontynuacja konkursu „Bez Barier Dolny Śląsk” jako narzędzia promocji i nagradzania dostępnych inicjatyw.
-
Wzmacnianie roli inicjatyw oddolnych i lokalnych społeczności w budowaniu oferty turystycznej.
-
Tworzenie i promocja produktów turystycznych łączących ekologię, kulturę i inkluzywność.
Zakończenie
I Dolnośląskie Forum Turystyki Społecznej i Zrównoważonej było początkiem drogi – pierwszym krokiem do współpracy w kierunku tego, by Dolny Śląsk stawał się regionem turystyki naprawdę zrównoważonej, dostępnej i przyjaznej każdemu.