W cieniu Karkonoszy, na uboczu tętniących życiem kurortów, kryje się jedno z najbardziej niezwykłych miejsc Dolnego Śląska – Sztolnie w Kowarach. Ta podziemna trasa turystyczna, znana dawniej jako „Liczyrzepa”a obecnie Kopalnia uranu prowadzi przez dawne wyrobiska jednej z najpilniej strzeżonych kopalń PRL-u. Wybierając się nią głąb gór i tajemnic odbywamy podróż do serca historii i ciemności.
Wydobywano tu rudę uranu dla radzieckiego przemysłu zbrojeniowego. Dziś to fascynujące muzeum pod ziemią – miejsce, gdzie historia, geologia i legendy splatają się w jedno. Już samo wejście do sztolni – schowane wśród lasów, z odgłosami kapiącej wody i chłodnym powietrzem – przenosi w inny wymiar. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem, który nie tylko opowiada o tajnej kopalni i ciężkiej pracy górników, ale też snuje opowieści o Duchu Gór – Liczyrzepie. Trasa prowadzi przez wąskie korytarze, komory z instalacjami z lat 50., wystawy minerałów i dawnego sprzętu. To emocjonująca podróż – nie tylko dla miłośników historii.
Podziemne dziedzictwo i tajemnice uranu
Historia kowarskich sztolni sięga XVI wieku, gdy wydobywano tu rudę żelaza i arsen. W XX wieku kopalnie zyskały nowe, sekretne znaczenie – w latach powojennych rozpoczęto tu intensywne poszukiwania i wydobycie rud uranu, które w ścisłej tajemnicy trafiały do Związku Radzieckiego. Oficjalnie zakłady nie istniały – w dokumentach używano nazw zastępczych, a wstęp był surowo kontrolowany.
Praca pod ziemią była trudna i niebezpieczna – wilgoć, brak światła, napięty rytm i ryzyko promieniowania. Górnicy, często nieświadomi wartości surowca, stali się częścią zimnowojennej rywalizacji, w której Kowary były cichym, ale ważnym punktem na mapie Europy.
Legenda w świecie skał
Sztolnie nie są tylko świadectwem historii górnictwa – to także kraina legend i wyobraźni. Opowieści o Duchu Gór, Liczyrzepie, wplatają się w przewodnickie narracje. Komory nazwane „Skarbce Walonów” czy „Kapliczka św. Barbary” tworzą atmosferę, w której nauka i mitologia splatają się ze sobą. To podróż nie tylko w głąb skał, ale także w głąb ludzkich opowieści i wierzeń.
Zwiedzanie dziś
Dawne korytarze zostały przekształcone w trasę turystyczną, którą można zwiedzać wyłącznie z przewodnikiem. Podczas około godzinnej wędrówki odwiedzający poznają historię wydobycia, realia życia górników, zobaczą ekspozycje minerałów, narzędzi i pamiątek z lat 50. XX wieku. Dla dzieci przygotowano specjalną wersję bajkową – z postacią Liczyrzepy – która pozwala najmłodszym odkrywać tajemnice podziemi w bardziej przystępny sposób.
Na powierzchni czekają warsztaty obróbki kamieni, sklepik z minerałami i pamiątkami oraz punkt gastronomiczny.
Dostępność dla:
- Osoby z niepełnosprawnością ruchu (wózek, kule): trasa przebiega przez wąskie korytarze, schody i nierówne podłoże, dlatego nie jest w pełni dostępna. Zalecana jest sprawność fizyczna.
- Osoby niewidome: trasa ma elementy sensoryczne (chłód, echo, dotyk skał), ale wymaga obecności opiekuna i wsparcia przewodnika.
- Osoby niesłyszące: brak przewodników posługujących się PJM – zwiedzanie możliwe z własnym tłumaczem lub przy wcześniejszym uzgodnieniu.
- Seniorzy: należy uwzględnić długość trasy, niską temperaturę (7–9°C) i schody. Zalecane wygodne obuwie i ciepła odzież.
- Rodziny z dziećmi: zwiedzanie od 6. roku życia. Standardowa trasa może być wymagająca, ale dostępna jest też wersja lżejsza – „bajkowa”.
Parking i dojazd
Przed wejściem do sztolni znajduje się parking, w tym wyznaczone miejsca dla osób z niepełnosprawnościami. Dojazd z centrum Kowar zajmuje kilka minut samochodem; można również dojść pieszo lub dojechać rowerem.
Zrównoważony rozwój
Obiekt promuje turystykę odpowiedzialną i edukację historyczną. Sztolnie zachowują dziedzictwo postindustrialne i współpracują z pasjonatami geologii oraz historii regionu, organizując warsztaty i wydarzenia tematyczne.
Informacje praktyczne
- Czas zwiedzania: ok. 1 godziny
- Temperatura: 7–9°C – warto zabrać ciepłe ubranie i wygodne buty
- Godziny wejść: codziennie o pełnych godzinach
- Bilety: w kasie lub online
- Na miejscu: toalety, punkt gastronomiczny, sklepik z minerałami
Temperatura w sztolni wynosi ok. 7–9°C – należy zabrać ciepłą odzież i odpowiednie obuwie. Zwiedzanie możliwe codziennie, grupy startują o pełnych godzinach. Bilety w kasie lub online. Obiekt nieprzystosowany dla wózków. Na miejscu toalety i punkt gastronomiczny.